بازشناسی الگوهای جنگ روانی در نبردهای پیامبر اسلام

بازشناسی الگوهای جنگ روانی در نبردهای پیامبر اسلام[1] عبداللّه متولی[2] محسن بهرام‌نژاد[3] چکیده گزارش‌ها درباره حرکت‌های جهادی به انگیزه حفاظت از دعوت و گسترش اسلام، از بخش‏های برجسته تاریخ اسلام هنگام سکونت پیامبر در مدینه میان گروه‌های قبیله‌ای شبه جزیره عربستان بود. جنگ‌ها و برخوردهای فراوانی میان مسلمانان و گروه‌های گوناگون مشرکان نزدیک به سیزده سال اقامت پیامبر در مدینه رخ داد؛ هنگامی که او در پی گسترش اسلام بود. نوپا بودن اسلام از سویی، شمار اندک مسلمانان از سوی دیگر و اوضاع دشوار جنگ‌ها و برخوردها، در این میان مهم می‌نمود. اینکه پیامبر و مسلمانان برای چیرگی بر این مشکلات و توانایی بر اداره جنگ‌ها از چه شیوه‌ها و شگردهای روانی بهره می‌بردند، محور اصلی این نوشتار است. بنابر چشم‌انداز کلی این جنگ‌ها و کام‌یابی‌های مسلمانان در بیشتر این درگیری‌ها، پیامبر اسلام همچون فرمانده‌ای مجرَب افزون بر بهره‌گیری از الگوهای جنگی، فنون گوناگون جنگ روانی را به کار می‌گرفت و با احیای فضای روحی و روانی نیروهای خودی، در ذهن دشمن سخت تأثیر می‌گذارد و توان‌مندی و اقتدارش به جبهه دشمن می‌باوراند تا بتواند ضبط و مهارَش کند.   [1]. تاریخ دریافت: 26/5/92 تاریخ پذیرش: 12/9/92. [2]. دانشیار دانشگاه اراک، گروه تاریخ، اراک، ایران [email protected]. [3]. استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، گروه تاریخ، قزوین، ایران [email protected]